گیاه بنفشه و خواص دارویی آن در روایات امام رضا (ع) و طب اسلامی
گیاهان داروئی در درمان بسیار از بیماری ها کاربرد دارند. گیاه بنفشه یکی از گیاهان دارویی است که دارای خواص فراوانی برای درمان انواع بیماری ها و زیبایی پوست و مو است . این گیاه که سابقه تاریخی چندین هزار ساله دارد ، با شاخه های بسیار باریک که از یک ریشه روئیده می شوند و برگ بنفشه شبیه به برگ انار و حنا می باشد.
گیاه بنفشه از زمان های قدیم مورد توجه حکیمان و طبیبان بوده و در روایات اهل بیت (علیهم السلام) هم برای جایگاه درمانی و دارویی آن مطالب فراوانی آمده است.
خواص درمانی گیاه بنفشه
1. بنفشه، درمان سر درد
گیاه بنفشه دارای خواص فراوانی است که از آن در روایت های اسلامی به عنوان بهترین گیاه و از روغن بنفشه به عنوان بهترین روغن یاد می شود.
در حدیثی در باب خواص گیاه بنفشه از امام صادق (علیه السلام) آمده است : بنفشه، مِهتر همه ی روغن های شماست حکایت بنفشه در میان روغن ها ، حکایت ما در میان مردم است و بنفشه، خوب روغنی است! درد را از سر و چشمان می بَرَد. روغن بنفشه جای سوختگی و زخم را از بین می برد ، سینیوزیت و سردرد را درمان می کند.
برای جلوگیری از ابتلا به سردرد امام رضا (علیه السلام) روش های مختلفی را ارائه نمودند. روزی یکی از خدمتکاران ایشان دچار سردرد و تب شد، امام رضا علیه السلام درخواست کاسنی کردند و فرمود: آن را آرد کنید. سپس آن را روی آتش گذاشت و روغنی به آن اضافه کرد و ضمادی درست کرد و بعد آن را بر سرش گذاشت و بعد فرمود: این یعنی (کاسنی و روغن بنفشه) تب را از بین می برد ، برای سردرد مفید است و آن را از بین می برد.
2. بنفشه، دوستی مطمئن برای پوست
روغن بنفشه برای داشتن پوستی شاداب بسیار مفید است زیرا پوست را تقویت می کند ، چین و چروک پوست را از بین می برد و خشکی پوست را درمان می کند و سبب نرم کنندگی پوست می شود.
امام رضا (علیه السلام) در این باره می فرماید: «إذا أرَدتَ ألاّ یَظهَرَ فی بَدَنِکَ بَثرَةٌ ولا غَیرُها ، فَابدَأ عِندَ دُخولِ الحَمّامِ بِدُهنِ بَدَنِکَ ، بِدُهنِ البَنَفسَجِ» ؛ اگر می خواهی که در بدنت جوش و جز آن رُخ ننماید ، هنگام در آمدن به حمّام ، چرب کردن بدن خود را به روغن بنفشه ، آغاز کن.
3. روغنی برای ماساژ
همه قسمت های گیاه بنفشه به خصوص ریشه بنفشه ماده ای به نام وبولین است ، همچنین گیاه بنفشه دارای موسپلاژ، اسید سالیسیلیک ، ماده رنگی ، ملوم ، قلند ایرون ، اسید مالیک و ویولین می باشد.
امام رضا (علیه السلام) درباره روغن مالی بدن با استفاده از روغن های گرم مانند روغن خیری (شب بو) و سایر روغن ها با طبیعت گرم می فرماید: «ادهنوا بالبنفسج فانه بارد فی الصیف و حار فی الشتاء»؛ با روغن بنفشه خود را خوشبو کنید زیرا در تابستان سرد و در زمستان گرم است.
روغن بنفشه خواص زیبایی فراوانی مانند درمان موخوره و تقویت ابرو دارد و همچنین برای گرفتگی و خشکی بینی، آفتاب سوختگی بسیار مفید می باشد. امام رضا (علیه السلام): هر کس می خواهد که لب هایش نترکد و از آن ناسور بیرون نزند ، به ابروهای خود ، روغن بمالد.
4. بنفشه، روغن برتر
امروزه خواص روغن بنفشه برای زیبایی پوست و ماساژ پوست با آن بر همگان مشهود است . اگر روغن بنفشه را بر سینه بمالید برای رفع تنگی نفس، رفع سرفه و رفع خشونت سینه بسیار موثر است. امام رضا (علیه السلام) آن را روغن بنفشه را در میان روغن ها و عطرهای گیاهی بهترین می داند.
در این زمینه امام رضا (ع) از پدر بزرگوار خویش به نقل از امام صادق(ع) می فرماید: دعا ابی بدهن فادهن به، و قال: ادهن، قلت: قد ادهنت، قال: إنه البنفسج، قلت: و ما فضل البنفسج؟ فقال: حدثنی أبی، عن آبائه (علیهم السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): فضل البنفسج علی الأدهان کفضل الإسلام علی سائر الأدیان؛ پدرم عطری طلبید و سر و روی خود را با آن بیالایید. عرض کردم: این چه بود؟ فرمود: روغن گل بنفشه. گفتم: آن چه خوبی ای دارد؟ فرمود: پدرم از جدم حسن و او از پدرش علی (ع) حدیث کرد که رسول خدا (ص) فرمود: برتری روغن بنفشه بر سایر عطرها و روغن ها مانند برتری اسلام بر سائر ادیان است.
امام باقر (علیه السلام) فرمود: اگر مردم می دانستند در بنفشه چه خاصیتی است و چه دردهای بسیاری را درمان می کند، آن را جرعه جرعه می نوشیدند.
خواص بنفشه در طب سنتی
- مزاج بنفشه سرد و تر است و درجه آن هم پایین است یعنی داروی نسبتا ضعیفی است که عارضه و خطری ندارد پس خیلی از افراد با مزاج های گوناگون می توانند از آن استفاده کنند.
- روغن بنفشه از بهترین روغن های موجود در طب سنتی است که خواص بنفشه را دارد و ماندگاری آن طولانی است طبع آن خنک است، خواب آور می باشد.
- روغن بنفشه برای افرادی که به دلیل حرارت مزاج یا حرارت فصل و اقلیم دچار خشکی نسبی مغز و کم خوابی و بی خوابی می شوند، مفید است. یک ساعت مانده به زمان خواب یک قطره روغن بنفشه در بینی بچکانید و ماساژ داده تا جذب مخاط شود و اثراتش به مغز برسد.
- ماساژ روغن بنفشه روی پیشانی، شقیقه ها، پشت گوش ها یا روی گونه ها سبب رطوبت بخشی موضعی به مغز و آرامش و بهبود خواب می شود.
- روغن بنفشه برای فکر و خیال و مالیخولیا مفید است.
- مالیدن روغن بنفشه به سر و صورت ، درد و التهابات چشم ناشی از گرمی را کاهش می دهد.
- برای درمان آبریزش بینی یا خلط ته حلقی روغن بنفشه مفید است.
- روغن بنفشه برای بهبود سردردهای ناشی از گرمی نیز مفید است.
- مربای بنفشه یا شربت بنفشه سرفه های ناشی از گرمی و خشکی را درمان می کند و سبب انعطاف پذیر و نرم شدن ریه و مجاری هوایی می شود.
- روغن بنفشه برای نرم کردن پوست، اعضاء، مفاصل، عضلات و حتی مو و ناخن ها و مژه ها و…. مفید است و افرادی که به دلیل مزاج گرم و یا بدن خشک دارای پوست خشک هستند می توانند با ماساژ روغن بنفشه به بدن به پوست را مرطوب کنند.
- پس از شستشوی بدن و قبل از خروج از حمام هفته ای 1 بارتا 2 بار به جای کرم برای پوست دست و صورت و… از روغن بنفشه استفاده کنید .
- بنفشه ملین است و مصرف آن همراه با شیرخشت مسهل فوری است.
- دم کرده بنفشه برای افرادی که اسهال های خونی ناشی از گرمی و صفرا دارند نیز مفید است.
- بنفشه تب را نیز پایین می آورد و می توان سر و صورت و پیشانی شخص تب دار را با روغن بنفشه ماساژ داد و یا در آبی که شخص را با آن پاشویه و بدن شویه می کنید گیاه بنفشه ریخت تا تب کاهش یابد.همچنین مصرف صاف کرده مخلوط مقداری گل بنفشه و آب خنک همراه با گلاب برای کاهش تب مفید است.
- برای درمان خارش های پوست می توان از محلول بنفشه (صاف شده بنفشه در آب)، اسپری کردن محلول به پوست و مالیدن روغن بنفشه به بدن استفاده نمود.
- برای سوزش مقعد ناشی از شقاق و بواسیر نشستن داخل محلول بنفشه مفید است همچنین اگر دچار سوزش مجاری ادرار و واژن به دلیل خشکی مجاری و التهاب مجرای تناسلی هستید در این محلول بنشینید.
مقدار و طریقه مصرف گل بنفشه
شربت بنفشه
برای تهیه شربت گل بنفشه ، یک قاشق غذاخوری گل بنفشه خشک شده را در یک لیوان آب خنک بریزید و اجازه دهید 20 دقیقه بماند تا رنگ آب به آبی یا بنفش تغییر کند، سپس آن را صاف کرده و بنوشید. همچنین می توانید 4 تا 20 گرم گیاه کامل بنفشه را در 250 گرم آب خیس کنید و 12 ساعت خیس دهید سپس با کمی شیر و قند مخلوط کنید و بجوشانید تا به یک سوم کاهش یابد.
دم کرده بنفشه
50 گرم از گل تازه بنفشه یا 5 گرم از گل بنفشه خشک را دریک لیترآب دم کنید اما برای کاهش نیافتن اثر آن نگذارید زیاد جوشانده شود.
روغن بنفشه
150 گرم گل بنفشه را در 450 گرم روغن کنجد کمی حرارت دهیدو اجازه دهید چند روز همان گونه بماند. بعد از چند روز صاف کرده و سپس همین مقدار گل بنفشه به آن می افزاییم و کمی حرارت داده ، این عمل را آن قدر تکرار کنید تا روغن کاملا رنگ و بوی بنفشه را بگیرد. (نمناک)