کتاب مجموعه‌ی پیش درآمد و رنگ برای سنتور از استاد پایور

فرامرز پایور، مولف کتاب مجموعه‌ی پیش درآمد و رنگ برای سنتور، در بیست و یکم بهمن ماه هزار و سیصد و یازده در خانواده‌ای فرهنگی و هنرمند متولد شد. او دومین فرزند خانواده، بین برادر بزرگ‌تر و خواهر کوچک‌تر بود. پدربزرگش، مرحوم اسماعیل پایور یا مصورالدوله، در دوره‌ی صدارت مستوفی الممالک کارمند وزارت پست و تلگراف و نقاش مخصوص دربار قاجار بود که تابلوهایی از او در کاخ‌های صاحبقرانیه و گلستان موجود است. وی با سنتور و ویولن آشنا بود و با اساتید موسیقی زمان خود نشست و برخاست داشت. پدرش، علی پایور، پس از چهار سال تحصیل زبان فرانسه در همان کشور به ایران بازگشت و از طرف وزارت فرهنگ آن زمان به استادی زبان فرانسه در دبیرستان‌ها و دانشگاه منصوب شد. وی نیز در نقاشی استعداد فراوانی داشت و تابلوهایی از او به جا مانده است.

فرامرز پایور در خانواده‌ای هنردوست و فرهنگ، پرورش یافت و در هفده سالگی تحصیل موسیقی به شیوه‌ی علمی را نزد استاد ابوالحسن صبا پی‌گیری کرد و، ظرف شش سال تحصیل مداوم، ردیف موسیقی ملی ایران را با سنتور فراگرفت و موفق به دریافت تاییدیه‌ای از استاد خود شد. تبحر او در نوازندگی سبب شد در ارکستر صبا و سپس با ساز استاد و یا شخصا به ضبط برنامه‌هایی در رادیو بپردازد که نمونه‌هایی از آن در آرشیو علاقه‌مندان موجود است.

پس از درگذشت ابوالحسن صبا، پایور در محضر اساتیدی چون موسی معروفی، عبدالله دوامی و نورعلی برومند به تکمیل دانش خود در زمینه موسیقی ایرانی پرداخت و با راه یافتن به جلسات دیگر اساتید به نام دوره، با مطالعه‌ی ردیف‌های میرزا حسینقلی، میرزاعبدالله و درویش خان که شفاها روایت می‌شد، اطلاعات خود را گسترش داد و مدت دو سال دوره‌های هارمونی و کنترپوئن را نزد امانوئل ملیک اصلانیان و حسین دهلوی گذراند. در این سال‌ها، ضمن مجالست با اساتید، به جمع‌آوری آنچه از موسیقی قدیم ایران در یادها باقی بود و تا آن زمان سینه به سینه حفظ شده بود همت گماشت و آن‌ها را به نت درآورد؛ به طور نمونه کلیه‌ی تصنیف‌های قدیمی عارف، شیدا، سماع حضور و دیگران، و نیز کلیه‌ی آثار درویش خان، رکن الدین مختاری و ردیف آوازی موسیقی ایران به روایت عبدالله دوامی.

پایور به جهت جمع‌آوری و نت‌نگاری آثار گذشتگان، که در خطر نابودی، فراموشی و احیانا دخل و تصرف قرار داشت، حق بزرگی به گردن موسیقی ایرانی دارد. وی در طول زندگی هنری پربار خود به اجرای کنسرت‌های فراوان در داخل و خارج از کشور، تدریس در مراکز رسمی موسیقی و کلاس خصوصی، تالیف کتب تخصصی موسیقی ایرانی، ایراد سخنرانی‌های آموزشی، ضبط برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی و تحقیق و جمع‌آوری آثار باقی‌ مانده از موسیقی ملی در روایت‌ها اقدام کرد. او از ساخت سنتورهایی که در گروه‌نوازی‌های بزرگ می‌توانستند مشکلات کمتری داشته باشند حمایت و جهت اشاعه‌ی موسیقی اصیل ایرانی در شهرستان‌ها به بازگشایی هنرستان‌ها و آموزشگاه‌های شهرهای دیگر کمک می‌کرد.

روش تدریس استاد را می‌توان در سخت‌گیری‌هایش در مضراب نوازی شفاف و تمیز، کوک دقیق، استفاده از تمام وسعت و توانایی‌های ساز، آشنایی با آثار ارزشمند قدما، سرعت متناسب با بیان قطعات، تمرین‌های منظم جهت تقویت و در فرم ماندن عضلات دست‌ها، و قدرت مساوی هر دو دست خلاصه کرد. وی در تمرین قطعات ضربی بسیار معتقد به هم‌نوازی سنتور با تمبک بود و گاه، در کلاس درس، این وظیفه را خود برعهده می‌گرفت و شاگردان را همراهی می‌کرد. پایور ذاتا یک معلم بود و در شیوه‌ی کلاس‌داری هم صاحب سبک بود. وی سه نسل را مستقیما آموزش داد و نسل‌های بعد از او که با ویژگی‌ها و شیوه‌ی مکتب او و با استفاده از دست‌آوردهایش سنتور‌نواز شدند هم جزو شاگردان غیرمستقیم او قرار خواهند داشت.

سخاوت پایور در تدریس و پاسخ به ابهامات طالبین، با تکیه بر دانش موسیقایی و احاطه بر ظرایف موسیقی ملی، زبانزد شاهدین است. شاید به نظر نامانوس برسد اگر از تواضع و فروتنی او گفته شود، اما کافی است به سخنان او و به مقدمه‌هایی که بر بعضی از آثار خود نوشته است رجوع کنیم و ببینیم که چگونه از پیش‌کسوتان نام می‌برد و حرمت راه‌گشایی آنان را پاس می‌دارد. پایور را راه‌گشای مسیر حرکت جوانان می‌دانند. بسیاری از موسیقی‌دانان فعال امروز حتی در رشته‌های جنبی موسیقی در آغاز از حمایت و راهنمایی‌های او بهره بردند و شهامت قدم گذاشتن در این میدان را پیدا کردند. او حامی جوانانی بود که علاقه و پشتکار خود را به او ثابت می‌کردند و از فعالیت‌های جنبی نوازندگی آنان مانند نوشتن قطعه، تنظیم قطعه، انتقال قطعات از سازهای دیگر برای سنتور، تشکیل گروه، برپایی آموزشگاه، تدریس، و حتی نت‌نویسی یا نمونه‌خوانی برای چاپ نیز حمایت و آن‌ها را در این فعالیت‌ها راهنمایی می‌کرد. حتی در مواردی، اعضای گروه را برای برنامه‌های خاصی از بین نیروهای نوازنده‌ی جوان انتخاب کرده آنان را با کار اصولی آشنا می‌کرد. از اجرا یا ضبط آثار شبه صورت‌های مختلف توسط شاگردان حمایت می‌کرد.

کتاب مجموعه‌ی پیش درآمد و رنگ برای سنتور شامل ۴۶پیش‌درآمد و رِنگ است که استاد فرامرز پایور در دستگاه‌ها و آوازهای مختلف موسیقی کلاسیک ایرانی برای سنتور ساخته و تنظیم کرده است و در اختیار علاقه مندان قرار داده است.