تابلو نقاشی رنگ روغن رقص حواصیل

امروز دانشمندان پس از گذشت این مدت طولانی از خود می‌پرسند كه چرا این بال‌ها همراه با چند شی‌ء غیرمتعارف دیگر در محلی مخفی شده‌اند كه تنها باستان‌شناسان دنیای مدرن توانسته‌اند آن‌ها را پیدا كنند؟ و دیگر این كه چرا در بسیاری از فرهنگ‌های سرتاسر جهان رقصی وجود دارد كه حركات آن به تقلید از حركات درناها اجرا می‌شود؟

این سوال‌ها و بررسی پاسخ‌های ممكن به آن‌ها موضوع اصلی مقاله دو تن از دانشمندان دانشگاه كورنل را تشكیل می‌دادند كه به خاطر انتشار گزارش این تحقیق برنده جایزه بهترین مقاله باستان‌شناسی سال در مجله دانشگاهی آنتیكیتی شدند. این دو دانشمند به نام‌های نریسا راسل و كوین مك‌گوان برای یافتن پاسخ‌های مناسب به این سوال‌ها علاوه بر بررسی آثار و شواهدی كه در حفاری منطقه‌‌ای، مربوط به یكی از روستاهای آناتولی باستان، به دست آمده بود، از مجموعة استخوان‌های پرندگان در موزه ایتاكا در نیویورك نیز استفاده كردند.

نریسا راسل، استادیار انسان‌شناسی در دانشكده علوم و هنر دانشگاه كورنل، و كوین مك‌گوان، دستیار تحقیق در آزمایشگاه پرنده‌شناسی همین دانشگاه است. مقاله این دو دانشمند كه مملو از معماست با نام «رقص درناها: نمادشناسی درناها در چاتال‌هویوك و سایر نقاط جهان» در سپتامبر سال 2003 برای اولین بار منتشر شد. مك‌گوان، پرنده‌شناس، می‌گوید: «رقص یكی از واضح‌ترین جلوه‌های نمایشی زندگی یك پرنده اجتماعی است و تقریباً تمام گونه‌های درناها چنین حركاتی را انجام می‌دهند. در حقیقت این حركات بسیار تاثیرگذارند و غیر ممكن است كه كسی چه در دنیای امروز و چه در دنیای باستان متوجه آن‌ها نشده باشد».

رقص درناها حركاتی نظیر نوعی راه پیمایی كه در آن پاهای درنا خم نمی‌شوند، دویدن، جهیدن و به هم زدن بال‌ها، خم شدن به گونه‌ای كه انگار در حال تعظیم كردن هستند، چرخش‌های ناگهانی، توقف و شروع دوباره این حركات به همراه پراكندن شاخه‌های ریز به هوا را شامل می‌شود. راسل، جانورباستان‌شناس (انسان‌شناسی كه درباره نقش حیوانات در زندگی مردمان باستان تحقیق می‌كند)، می‌گوید: «به غیر از آمریكای جنوبی و قطب جنوب، تقریباً در همه نقاط جهان می‌توان یكی از گونه‌های مختلف درناها را پیدا كرد، و به این ترتیب می‌توان گفت كه در تمام جهان انسان‌هایی هستند كه به صورت درنا می‌رقصند. این رقصندگان در مراسم تدفین چینی‌ها و جشن برداشت محصول اوكی‌ناوا شركت داشته‌اند. علاوه بر این رقص درنا بخشی از سنن اقوام آینو ژاپن، مردم باتی‌وا در جنوب آفریقا و قبایل استیاك در سیبری محسوب می‌شده است. پلوتارك نیز در این باره می‌نویسد تسئوس و همراهانش بعد از این كه مینوتور را می‌كشند در دلوس به خشكی می‌آیند و به رقص درنا می‌پردازند.»
راسل در این باره توضیح می‌دهد كه یكی از چیزهایی كه جانورباستان‌شناسان همیشه به دنبالش می‌گردند آثاری است كه انسان‌ها از خود بر روی استخوان‌های حیوانات برجا می‌گذارند. برای مثال، او از روی استخوان‌ها و بقایای یك ماستودون می‌تواند تشخیص دهد كه آیا این جانور توسط سرخ‌پوستان ماقبل تاریخ ساكن آمریكای شمالی كه گوشت‌خوار بوده‌اند كشته شده و یا به هر دلیل دیگری مرده است. بر استخوان‌های بال این درنا كه در چاتال‌هویوك در تركیه امروز پیدا شده است هیچ ردی وجود ندارد. او اضافه می‌كند: «آن طور كه مك‌گوان گفته گوشت درناها قابل خوردن است. خود او مزه گوشت یكی از گونه‌های درنا را چشیده و آن را كاملاً خوش طعم توصیف می‌كند. اما استخوان‌های این درنا كه از گونه گروس‌گروس بوده در مقایسه با استخوان‌های موجود در مجموعه موزه مهره‌داران دانشگاه كورنل و موزه اسمیت‌سونین، یك ردیف سوراخ داشتند.» سوراخ‌ها به نحوی در استخوان‌ها به وجود آمده‌اند كه هیچ نیازی به ایجاد آن‌ها چه در بیرون آوردن گوشت پرنده و چه در قطعه قطعه كردن آن نبوده است. بیشتر این سوراخ‌ها بیشتر برای عبور بند یا چیزی مانند آن مناسب هستند.

این همان دلیلی است كه باعث شده راسل فكر كند كه این بال 8500 ساله زمانی كه پرهایش به آن متصل بوده روی بدن شخصی كه قصد رقصیدن داشته وصل می‌شده و برای رقص درنا به كار می‌رفته‌اند. مقاله آنان در مجله آنتیكیتی شامل تصویری است كه این لباس را بر تن شخصی كه در حال چنین رقصی است به تصویر كشیده است. در شكاف بین دیوارهای خانه‌های گلی كه تا هنگام حفاری‌های باستان‌شناسان در سال 1995 دست نخورده باقی مانده بودند، همراه با این بال‌ها اشیا دیگری نیز پیدا شده‌ است، از جمله یك شاخ گاو، دو شاخ بز وحشی، استخوان جمجمه یك سگ و سر فلزی یك سلاح گرز مانند. راسل با اشاره به بعضی از آثار هنری به جا مانده از آن دوران كه تصاویر شبیه به درناها را همراه با تصاویر دام‌ها، سگ‌ها و روباه‌ها در یك نقش نشان می‌دهند، می‌گوید به نظر می‌رسد این اشیای خاص همگی در یك زمان و احتمالاً در زمان ساخت این بنا در این محل پنهان شده باشند. مك‌گوان و راسل در مقاله‌شان نوشته‌اند: «این احتمال وجود ارتباط اسطوره‌ای بین دام‌ها، سگ‌سانان، و درناها را در منطقه آناتولی در دوران نوسنگی افزیش می‌دهد».

در حالی كه آنان درباره اسرار رقص درنا فكر می‌كردند و از این كه چرا مردمان سراسر جهان این چنین تحت تاثیر این پرندگان قرار دارند متحیر بودند به نتایج جدیدی درباره شباهت‌های موجود بین انسان‌ها و درناها رسیدند. اول این كه انسان‌ها و درناها هردو روی دوپا می‌ایستند و تقریباً قدی برابر دارند. دوم این كه درناها و انسان‌های دوران باستان تقریباً به یك اندازه عمر داشتند، یعنی تقریباً چهل سال. انسان‌ها و درناها تقریباً از ساختار اجتماعی مشابهی برخوردارند. هر دو در گروه‌های بزرگ و به صورت تك‌همسری زندگی می‌كنند، و از جوان‌ترها در داخل خانواده نگه‌داری می‌كنند. انسان‌ها و درناها موسیقی مشابهی تولید می‌كنند. درناها از نای تاب‌دار و بلند خود صدایی می‌سازند كه شبیه به صدای شیپور انسان‌ها است. مك‌گوان می‌گوید معمولاً وقتی یك درنا شروع به رقص می‌كند بقیه درناها نیز به او می‌پیوندند.

او حقیقت دیگری نیز درباره زندگی این پرندگان اجتماعی فاش می‌كند و می‌گوید بعضی اوقات درناهایی كه كنار ایستاده‌اند با رقص یك انسان كه رقص درناها را تقلید می‌كند تشویق شده و به وجد آمده و شروع به رقصیدن می‌كنند. در سایر اوقات تنها منظره نزدیك شدن یك انسان باعث می‌شود كه آن‌ها شروع به رقص كنند.