ویژگی های ظاهری
اکالیپتوس چهارصد گونه دارد که تنها چند گونه آن به ایران وارد شده است. موطن اصلی این درخت استرالیا است، ولی امروزه در سراسر جهان آن را پرورش می‌هند.
اکالیپتوس درختی بزرگ و پر شاخ و برگ است که ارتفاع آن بستگی به شرایط اقلیمی محل رشد آن دارد. برگ درخت اکالیپتوس خاصیت درمانی فراوانی دارد.
فرآورده های اکالیپتوس
از فرآورده‌های تجاری اکالیپتوس در بازار می‌توان به بخور اكالیپتوس (به صورت تنتور و به صورت پودر)، اسانس و روغن اکالیپتوس اشاره كرد.
خواص بخور اکالیپتوس
- خواص اکالیپتوس شامل درمان بیماری‌های تنفسی، سرماخوردگی، دردهای عضلانی، ورم روده و كلیه و دفع اخلاط سینه و برونش‌ها، کاهش تب، قند خون، رفع عفونت و … است.
- به طور کلی گیاه اکالیپوس دارای سابقه طولانی در درمان سرماخوردگی، سینوزیت و ضد عفونی کردن هوای محیط است و شهرت آن بیشتر به دلیل خاصیت ضد باکتریایی و ضد عفونی کنندگی آن است.
- از اکالیپتوس برای خوشبو کردن هوای محیط استفاده می‌شود.
- اسانس اکالیپتوس دارای خاصیت ضد میکروبی مناسبی در مقابل برخی از باکتری ها است و در حالت کلی اثرات ضد میکروبی این گیاه بیشتر روی باکتری‌‌های گرم مثبت است.
- از خواص بخور اکالیپتوس، ضد عفونی کردن مجاری تنفسی است و از بخور برگهای اکالیپتوس می‌توان برای درمان التهاب غشاء مخاطی استفاده کرد.
- از بخور این گیاه برای درمان التهاب سینه، ریه‌‌ها، بینی و گلو استفاده می شود و می تواند برخی از گونه‌های باکتری و همچنین برخی از انواع قارچ‌ها را از بین ببرد.
- بخور اکالیپتوس موجب کاهش میکروب‌‌ها در سینوس‌ها می‌شود.
- اکالیپتوس در برونشیت‌‌های ساده یا عفونی که با خروج خلط فراوان همراه است، نتیجه مطلوبی دارد. همچنین وجود دو خاصیت توام قابض و ضد میکروبی در اکالیپتوس، باعث شده که در بیماری‌های مختلف مجاری ادرار از آن استفاده شود.
- خواص بخور اکالیپتوس برای کسانی که سینوزیت دارند تا حدی می‌تواند مفید باشد؛ اکالیپتوس درمان کننده سینوزیت نیست ولی برخی علائم سینوزیت مانند سردرد را کاهش می‌دهد.
نحوه استفاده از خواص بخور اکالیپتوس
به منظور استفاده استنشاقی از این گیاه داروئی، ۵ تا ۱۰ قطره از روغن اکالیپتوس را به ۲ لیوان آب جوش اضافه كنید و سپس حوله را بالای سر خود بكشید و بخار آنرا استنشاق كنید.
جهت افزایش رطوبت و ضدعفونی شدن هوای داخل اتاق، می توان چند قطره از روغن گیاه اکالیپتوس که از برگ آن تهیه می‌شود را در مخزن داروی دستگاه بخور ریخته تا با رطوبت هوا مخلوط شود و همزمان مجاری تنفسی را ضدعفونی و بهبود بخشد.
برای درمان سرماخوردگی و گرفتگی بینی، می‌توان مستقیما از برگهای گیاه استفاده کرده، پس از شستن برگ ها چند عدد از آن را داخل ظرف آب گرم ریخته و بخور داده شود.
همچنین می‌توان از محلول های بخور اکالیپتوس موجود در بازار استفاده کرد. مقدار و طریقه مصرف محلول بخور اکالیپتوس به این صورت است که روزانه چند مرتبه، هر بار یک قاشق سوپ‌خوری از محلول را در یک ظرف مناسب با آب داغ (درحال جوشیدن نباشد) ریخته و به مدت 5 الی 10 دقیقه، در حالی که چشم‌ها بسته است، بخور داده شود.
موارد احتیاطی
- مصرف اکالیپتوس می‌تواند منجر به افزایش فشار خون شود و از این رو استفاده از تمامی فراورده‌های این گیاه از جمله بخور اکالیپتوس در بارداری و دوران شیردهی معمولا توصیه نمی‌شود.
- بخور اکالیپتوس برای کودکان زیر 2 سال نیز ممنوع است. تماس فرآورده‌های حاوی اکالیپتوس با صورت کودکان زیر 2 سال ممکن است سبب التهاب زبان و اسپاسم ریه شده و موجب حملاتی شبیه آسم و حتی مرگ در اثر عدم اکسیژن رسانی به بافت‌ها شود.
- به طور کلی تیمول موجود در این گیاه در افراد حساس، ممکن است سبب تحریک غشا مخاطی شود.
- خوردن حجم اندكی از فراورده‌های اکالیپتوس نظیر روغن، اسانس و محلول بخور اکالیپتوس (در حد 5 میلی لیتر) با خطر مرگ همراه است.