کاهو گیاهی است یک ساله دارای برگ های پهن و دراز و کشیده و بدون کرک و بریدگی کناره ریزبرگ ها به شکل طوقه است که طی رشد به هم می پیچند با طعم کمی شیرین و بذر ان خاکستری تا سیاه است و معمولا سیستم ریشه ای سطحی دارد بهترین رشد نمو را در شرایط معتدل بانور زیاد دارد .کاهو نسبت به سرما مقاوم و روز بلند است.
کاهو حاوی ویتامین‌های A، B، K و C (بیشتر در برگ‌های سبز تر)، آهن، املاح معدنی مانند ید، کلسیم، پتاسیم، منیزیم و فسفر و علاوه بر این مقدار زیادی آب و مواد قندی و ازته است. این سبزی، سبز برگ دار به مبارزه با التهاب و بیماری های مرتبط با آن مانند دیابت و سرطان کمک میکند.
نیاز های محیطی کاشت کاهو
خاک مناسب برای کاشت کاهو:
ﻣﻨﺎﺳــﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﺎﻙ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻥ، ﺧﺎﻙ ﻟﻮﻣﻲ ﺳــﺒﻚ با pH 5.5 تا 6.5 ﺍﺳــﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺯﻳــﺎﺩﻱ ﻣــﻮﺍﺩ ﺁﻟﻲ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺯﻫﻜﺸــﻲ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ. ﻛﺎﻫﻮﻫﺎﻱ ﺑﻬﺎﺭﻩ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦﻫﺎﻱ ﺳﺒﻚ ﻛﻪ ﺯﻭﺩ ﮔﺮﻡ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺭﺷــﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺗﺎﺑﺴــﺘﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦﻫــﺎﻱ ﺑــﺎ ﺁﺏ ﻣﻜﻔــﻲ، ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﺑﻬﺘﺮﻱ ﻣﻲﺩﻫﺪ.
نور مورد نیاز کاهو:
کاهو به نور زیاد احتیاج دارد .
دمای مورد نیاز کاهو:
ﻛﺎﻫﻮ ﺍﺯ ﮔﻴﺎﻫﺎﻥ ﻓﺼﻞ ﺧﻨﻚ ﺍﺳــﺖ و ﺩﺭ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﻣﻌﺘﺪﻝ ﺳﺮﺩ ﻭ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍﻱ ﻣﺮﻃﻮﺏ، ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ به دست می‌آید. ﺩﺭ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ 12 تا 15 درجه سانتی‌گراد است ﻛﺎﻫﻮ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﭘﺮﻭﺭﺵ می‌یابد. ﻛﺎﻫﻮ ﺑﻪ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﺯﻳﺎﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺣﺴﺎﺱ میﺑﺎﺷﺪ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷــﺪ، ﺑﺮگﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺷــﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﻧﻮﻙ ﺳــﻮﺧﺘﮕﻲ می‌کنند. ﺩﺭ ﺣﺮﺍﺭﺕ 30 ﺩﺭﺟﻪ ﺳﺎنتیﮔﺮﺍﺩ ﺑﺬﺭ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺏ میﺭﻭﺩ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﻪ نمیﺯﻧﺪ.
زمین کاهو به آبیاری نیاز دارد و در روز به دمای 16 تا 18 و در شب به دمای 10 تا 12 درجه سانتی‌گراد نیاز دارد.
روش کاشت کاهو
۱ ) خزانه کردن: این روش به دو صورت انجام می گیرد
الف ) بذر کاهو را روی خطوطی به فاصله ۱۰ سانتیمتر در خزانه ی اول می کارند و پس از جوانه زدن و زمانی که گیاه ۳ برگه شد آن را به خزانه دوم که فاصله ردیف ها از یکدیگر ۲۰ سانتیمتر باشد منتقل و به فواصل ۱۰ سانتیمتر از یکدیگر نشاء می کنند . زمانی که بوته ها ۵ تا ۶ برگه شدند ، آنها را به زمین اصلی که فاصله ردیف ها از یکدیگر ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر باشد ، منتقل و به فاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر از یکدیگر می کارند.
ب) در این روش پس از آن که بوته های جوان در خزانه اول ۳ برگه شدند آنها را مستقیما به زمین اصلی منتقل نموده و بفاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر از یکدیگر روی ردیف هایی به فاصله ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر از هم می کارند . نکته مهم و قابل توجه آن است که دقت شود اگر خزانه کوُش گرم و یا شاسی باشد چون دارای حرارت مناسب است ، پس از انتقال بوته ها به زمین اصلی صدمه ای به گیاه وارد نشود. زیرا هوای آزاد حرارت مناسب خزانه را نخواهد داشت ، بنابراین روش اول تا حدود زیادی این مشکل را حل می نماید.
2) کاشت کاهو در زمین اصلی :
علت اساسی خزانه کردن گیاه آن است که چون کاهو گیاه پُرتوقعی است، در زمین کوچکتر تامین مواد غذایی و مراقبت های زراعی ارزانتر و آسانتر انجام می شود، به همین دلیل آن رادر خزانه کردن میکارند. ولی اگر بخواهند در زمین اصلی اقدام به کشت کنند ، عملیات وجین کردن و تُنُک نمودن گران تمام می شود . به همین دلیل از گیاهان دیگری مانند : تربچه و پیازچه کمک می گیرند و آنها را باهم می کارند تا در زمانی که این گیاهان برداشت می شوند ، عملیات وجین کردن و تُنُک کردن هم خود بخود صورت گیرد و چنانچه نقاطی از زمین تُنُک و نقاطی دیگر انبوه باشد ، از نقاط انبوه تر بوته ها را خارج ساخته و در نقاط تُنُک تر نشاء نمایند .
بهترین روش کاشت در زمین اصلی، روش خطی (ردیفکاری) است و درکشت های وسیع این عمل را با ماشین بذرافشان انجام می دهند .کاهو به وسیله بذر کشت و تکثیر می شود . بذر آن دارای برجستگی و به دو رنگ سیاه و سفید است و در یک کیلو گرم حدود یک میلیون دانه یافت می شود. برای آن که بذر کاهو متراکم کاشته نشود بهتر است که بذر را با ۵ برابر حجم خود خاک نرم و یا ماسه مخلوط نموده و در زمین بپاشند.
بذر گیری کاهو:
برای آن که بذر سالم و قوی بدست آید ، بین بوته های کاهو آنهایی را که بهتر هستند انتخاب نموده و در اوایل فروردین ماه در زمینی که آماده شده ( زمین انتخابی برای هر نوع از کاهو ، بایستی جداگانه در نظر گرفته شود و توجه بنمایند که انواع مختلف مانند : کاهو پیچ یا کاهو دولابی و غیره را باهم مخلوط نکارند ) مجددا می کارند. فاصله بین این بوته ها ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر از یکدیگر مناسب است . اواخر اردیبهشت ماه بوته ها بزرگ شده و به گل می نشینند و بذر آنها در ماههای خرداد و اوایل تیرماه کاملا می رسد. آنگاه ساقه های حامل بذر را قطع نموده دسته کرده و در محلی سایه خشک می کنند ، سپس آنها را با ملایمت تکان داده ( می کوبند ) تا بذرها جدا شوند. گروهی از متخصصین و افراد با تجربه معتقدند که بذر دوساله کاهو برای کشت بهتر از بذر یک ساله آن می باشد.
آبیاری کاهو:
نياز آبى کاهو على‌رغم حجم کم بوته نسبتاً زياد است. عمل تبخير در برگ‌هاى لطيف و بدون واکس کاهو به شدت صورت مى‌گيرد و بنابراين علائم کمبود آب خيلى زود در گياه ظاهر شده و موجب زيان فراوانى مى‌گردد. مخصوصاً موقعى که کمبود آب موجب خشک شدن حاشيه برگ‌ها شود. در اين‌صورت کليه محصول غير قابل استفاده و فروش خواهد شد.
کود مورد نیاز کاهو:
به طور کلی کاهو را می توان در انواع خاک ها کاشت کرد. کاهوی بهاره در زمین های سبک که زود گرم می شوند بهتر رشد می کنند. مناسب ترین زمین برای کاهو، خاک لومی سبک است که مقدار زیادی مواد آلی دارد. خاکهای نیمه سنگین همراه با مواد هوموسی که دارای نفوذ پذیری مناسب و ظرفیت نگهداری بالای آب است (خاکهای لومی شنی ویا لومی رسی) نیز برای این گیاه مناسب اند. بستر بذر کاهو می بایست صاف، نرم و یکنواخت باشد که برای استقرار و رشد گیاهان جوان کاهو بسیار ضروری است.مناسب ترین PH خاک برای زراعت کاهو بین ۵/۵ تا 7/5 است. کاهو گیاهی است پُر توقع و بایستی قبل از کاشت حداقل در هر هکتار ۲۰ تن کود حیوانی پوسیده و ۲۰۰ کیلو فسفات آمونیم و ۱۰۰ کیلو گرم پتاس داده شود. کود دامی به علت کوتاه بودن دوره رویشی گیاه کاملا در دسترس آن قرار نمیگیرد، بنابراین باید مقدار کافی کود شیمیایی در اختیار گیاه قرار داد تا ریشه های سطحی کاهو بتوانند به نحو بهتری از آن استفاده نمایند. کاهو به انواع نمک ها حساس است وتحت شرایط شوری خاک قسمت پیچ را با تاخیر میسازد بنابراین باید در مقدار کود شیمیایی دقت فراوان کرد. گیاهان جوان نسبت به شوری تحمل کم وگیاهان بالغ تحمل بیشتری دارند.
داشت و برداشت کاهو:
دو هفته بعد از نشاء کاری مبارزه با علف های هرز آغاز می شود .دفع علف های هرز با علفکش های شیمیایی و یا وجین کردن انجام می شود .معمولا در کشت مستقیم ۱تا ۲ بار و کشت نشائی بیش از یکبار وجین نمی شود. در زمان وجین کردن باید دقت شود که به گیاه آسیبی نرسد زیرا گیاه صدمه دیده در مقابل بیماری ها به ویژه بیماری سفیدک بسیار حساس است. کاهو از زمان کاشت به آبیاری منظمی نیاز دارد، آب زیاد یکباره می تواند به گیاه خسارت زیادی بزند. ظرفیت مزرعه آبی برای کاهو ۶۵ تا ۷۰ درصد است و دوره خشکی نیز برای کاهو مناسب نیست. این سبزی طی دوره رویشی کوتاه خود به میزان ۱۴۰ تا ۱۶۰ لیتر آب در متر مربع نیاز دارد. برداشت کاهو در سطوح کوچک با چاقو های دسته بلند انجام میشود و در زراعت با سطوح بزرگ با ماشینهای ویژه برداشت کاهو انجام میشود . بسته بندی وحمل و نقل برای میدانهای تره بار در صندوق های چوبی انجام میگیرد و برای جلو گیری از پژمردگی کاهو لازم است ازکاغذهای ویژه ضد رطوبت که در بین ردیفهای کاهو در صندوقها قرار میدهند استفاده نمود. دردمای صفر درجه ورطوبت نسبی ۹۵ درصد میتوان کاهو را به مدت ۷ هفته نگهداری کرد.
