برای آشنایی و نحوه مصرف ریشه بسفایج ویدیوی زیر را ببینید
بسفایج چیست؟
بسفایج نام یک سرخس سبز زمستانی کوچک است با ریزوم خزنده، پرمویی یا پوسته پوسته که دارای برگ هایی در فواصل طولی خود هستند. سرخس نسبتاً ضخیم، خزنده و منشعب با ساقه های فلس دار، و ساقه بلند، معمولاً 10-30 سانتی متر است. فلس های ساقه مثلثی باریک، به رنگ قرمز مایل به قهوه ای، متغیر در اندازه، معمولا تا 4 میلی متر طول دارند. دارای برگهای دراز، بدون کرک، سبز مات، منقطع تا پینه ای شکل است که به طور متناوب در دو ردیف در سمت بالایی ساقه قرار گرفته اند. رگه ها معمولاً 2-3 بار تقسیم می شوند. تیغه های برگ ها یک تا سه برابر بلندتر از دمبرگ است. بافت برگها کاملاً علفی تا کمی چرمی است. پینه‌ها کامل، با حاشیه‌های کامل یا کرناسی، عمیق‌تر دندانه‌دار هستند. گرد دارد؛ سوری زرد مایل به قهوه‌ای تا قهوه‌ای زنگ زده در دو ردیف در سمت پشتی، یکی در هر طرف نوار میانی، عمدتاً در نیمه بالایی تیغه.
مصارف دارویی بسفایج:
استفاده از بسفایج به عنوان دارو به یونان باستان برمی گردد. تئوفراستوس و دیوسکوریدس، هر دو از خواص پاک کنندگی آن در متون کلاسیک یاد کرده اند. پزشک یونانی دیوسکوریدس که در قرن اول بعد از میلاد می نویسد، خاطرنشان کرد که بسفایج برای از بین بردن بلغم استفاده می شده است. ایرانی ها به آن بسپایک یا تشتیوان می گفتند اما اکنون نام عربی آن (بسفایج) رایج شده است. ابن سینا از این گیاه به عنوان دارو استفاده مینموده است. در آلمان در زمان های قدیم افسانه ای وجود داشت که این گیاه از شیر الهه فریا سرچشمه می گیرد و در زمان های اخیر منشاء آن را به مریم مقدس نسبت می دهند. به دلیل شیرینی ریزوم، در برخی از مناطق فرانسه به آن “رگلیس” یا “رگلیس” “شیرین بیان”می گویند. ریزوم Polypodium vulgare در سنت های اروپایی، آمریکایی، چینی، یونانی و آیورودا استفاده می شود، کاربردهای دارویی و درمانی این دارو به طور کامل در متون کلاسیک قدیمی ثبت شده است. ساقه های ضخیم قبلاً به عنوان دارو برای بیماری های مجاری هوا مانند سرفه، سرماخوردگی، آدنوئید و بسیاری از موارد دیگر مورد استفاده قرار می گرفتند. ساقه آن طعم شیرینی مانند شیرین بیان دارد، همانطور که در نام های دانمارکی و سوئدی مشخص شده است، اما پس از آن طعم تند دارد.
ریزوم بسفایج به عنوان شیرین کننده نیز استفاده میشود. سرخپوستان آمریکایی از چای ریشه برای پلوریت، کهیر، گلودرد، معده درد استفاده می کردند. از لحاظ تاریخی، ریشه آغشته به شیر به عنوان ملین برای کودکان استفاده می شده است. بسفایج یک داروی مهم برای بیماری های ریوی و کبد در نظر گرفته شده است و چای تهیه شده از ریزوم برای بیماری های کبد، پلوریت، کرم ها استفاده می شود.
طبق سیستم پزشکی Unani Polypodium vulgare Linn. ریزوم به اشکال مختلف مانند پودر، جوشانده و … تجویز می شود. مقدار مصرف نیز متفاوت است: پودر: 6-10 گرم جوشانده: 10-15 گرم 15، 16 اکثر پزشکان Unani معتقدند که مزاج بسفایج در درجه دوم گرم و در درجه سه خشک است.
و اثرات فارماکولوژیک زیر مشاهده شده است:
صفرابر
خلط آور
مسهل، مدر، ملین
هضم کننده
ضد اسپاسم
ضد صرع
هیپوترمیک و تب بر
ضد درد
مطالعات فیتوشیمیایی:
تحقیقات فیتوشیمیایی نشان داده است که ریزوم بسفایج حاوی اسیدهای بوتیریک، هگزوئیک، لوریک و سوکسینیک، متیل سالیسیلات، استرهای بوتیریک، ایزووالریک و α-متیل بوتیریک است. یک روغن چرب که به عنوان یک پاک کننده انرژی عمل می کند. یک رزین دیگری حاوی الکل بنزیلیک و استرهای آن که به شدت ضد کرم است (یک گلوکوزید سامامباین و ساپونین های سیکلولانوستانی تری ترپن ها-سیکلولاودنول، -فرنن، -هوپن هاوپن، -هوپن هاو پلی‌پودین A (اکدیسترون)، پلی‌پودین B (5β-هیدروکسی اکدیسترون)، گلوکوکافئیک اسید، پلی‌دین نیز جدا شده‌اند و مشخص شده‌اند که خواص دارویی خاصی را به ریزوم بسفایج ارائه می‌دهند.
ساپونین اوسلادین نیز در ریزوم های بسفایج یافت شده است و مسئول طعم شیرین است. علاوه بر اوسلادین، ساپونین دیگری به نام پلیپودوساپونین نیز از ریزوم ها جدا شده است.
سایر مصارف دارویی بسفایج:
این گیاه کاربرد وسیعی در اختلالات صفراوی دارد.
باعث بهبود عملکرد قلب ، پاکسازی ماهیچه های قلب از اثرات سمی صفرای سیاه غیرطبیعی شده و بیشتر از همه به بیمار احساس خوبی می دهد.
غیرطبیعی و بیش از همه به بیمار احساس خوبی می دهد
مشخص شده است که ریزوم بسفایج به فرآیندهای هضم، به خصوص به هضم شیر کمک می کند و ابتدا باعث رسوب شیر شده و سپس با انحلال آن فرو می رود و در نتیجه بیمار را از نفخ و سوء هاضمه نجات می دهد.
به عنوان یک عامل ضد اسپاسم استفاده می شود و در انواع قولنج موثر بوده است.
همراه با برخی از داروهای دیگر مانند انیسون و شیرین بیان، تسکین دهنده سرفه و اسپاسم است.
در رفع ترک های دست و پا، آکنه، تومورهای ضعیف و دردهای روماتیسمی در استفاده موضعی موثر باشد.
این گیاه دارویی به صورت پودر (پودر ریزوم) به عنوان اسنف در پولیپ بینی نیز استفاده شده است.
این دارو زمانی که با آمالتا به صورت جوشانده مصرف شود در درمان جذام و مالیخولیا مفید است.
در بیماری های روماتیسمی همراه با سوپ مرغ توصیه شده است.
استفاده موضعی عصاره بسفایج روی بندپایان، حشرات و کنه ها، آنها را مکشد. بنابراین می توان از آن به عنوان حشره کش طبیعی و گیاهی استفاده نمود.
احتياط:
بسفایج براي كليه و ريه مضر است. همچنین گاهی اوقات باعث تهوع می شود.